Bawi Zung Sang

Europé  tampi ah hin, cozah pakhat le pakhat an i thlen lai paoh ah a cang tawnmi pakhat cu, taangkatu (interests) an kaiter tawn i, cu nih cun thilman a tlawmpal a fah ter deuh i phaisaman tlawmpal an tum ter ( inflation). Asinain cu thil nih a chuahpi mi cu chawlehnak tlawmpal athan ter deuh i, rian tlawmpal a karh deuh. Cucu cozah I thlen lai ah a cang kho ngai mi te asi. Mah nih khan athu lio mi cozah kha, miaknak a pek hna. Miaknak kan ti tik ah, voi nolh van thim than mi cozah si khawhnak lam tlawmpal a awnh tawn. Cucaah cubantuk caan tawi te ca asi mi, tangkatu tlawmpal kai ter, phaisaman tlawmpal tumter le, chawlehnak le rian tlawmpal karhter  cu, athu lio mi cozah nih hriamnam bantuk in an I hman tawn.

Athat ve lo nak cu, kha bantuk thil kha nolh chin lengmang ahau. Ai stop kho ti loh cu asi lo nain, stop dingah a har ngai ngai. An peh chin lengmang lo ahcun rian ngeilo an karh, chawlehnak a tum chuk. Cu pawl van silhnalhnak( solution) caah cun phaisa man tumter chin lengmang ahau ve. Mah bantuk cu economists pawl nihcun tha tein an lung fiang i, athu lio mi cozah nih rian kan karh ter lai, chawlehnak kan thancho ter lai an ti zong ah, caan sau a rauh cun ai hlei la loh, ti khi an thei ko.

Thir bantuk asi mi nu (Iron Lady) timi GB i an prime minister thing , Margarate Thatcher kha, zeiruangah dah thir he an tahchunh tiah cun, achan lio kan ti la maw, amah hlan deuh cozah pawl nih  khan GB phaisa kha a man an rak tumter tuk cang. Aruang cu acung lei chim bangin rian karhnak caah le chawlehnak atluannak hnga..etc caah tiin. Asinain  Thatcher cozah akai tik ah,  mah ti hin cun caan sau caah atha la loh, tiin an phaisa man a rak kai ter , phundang in chim ahcun inflation rate a thumh. Mah bantuk hmakhat te ah phaisaman thumh i , put tiah kaiter ahcun , caan tawi harnak achuak. Hi caan tawi harnak timi ah hin, rian le chawlehnak, ekonomi harnak ti pawl ai tel.  Hngeh tiah an rak buai an rak sawi nain, a lung thum duh bak loh. Hmailei  caan sau kan ram caah atha tiin lungthawng tak in a rak dir. Mah caah cun Thatcher kha thir he an rak tahchunh. Thatcher nih atuah mi kha caan sau caah atha tiin economists tampi nih an ti.

Atu chan thil sining tu hi cu economists tampi nih an chim tawn mi cu:  tu lio  politic parties pawl zong nih hin, anmah party ca le mipi caah,  caan sau (long-term) ca nak hin, caan tawi (short-term) ca miak nak le thatnak lawng hi an hmuh khawh ee an ti. Asinain pakhat le pakhat nih kan ruahmi, caan sau ca le caan tawi ca atha, timi hi ai lo cio loh. Cucu a buai mi cu asi. Financial market pawl le bang ahcun caan tawi te I tampi miak nak lawng te hi atu lio cu kawl asi.

Vawikhat cu ka rum-mate pa he, rawl ei pah in, bia kan I ruah. Vote thlak kong le duhthim nak kong ti pawl khi kan I ruah. Kai thawh i ” kum 25 ka si cang nain voikhat tak hmanh vote ka pe bal loh, khua caah le peng caah cun vote thlak cu ka ngah ko nain, rampi cozah thimnak caah vote ka pe bal loh, peknak nawl zong ka ngei rih loh. Khua ca le peng ca vote pek pawl ah khin cun  le,  ka tang huam fawn loh, a phu loh ka ti, asinain rampi cozah thimnak vote pek cu ka duh ngai ve, peknak nawl hmuh lai kai ngaih ngai ” tiah ka ti.

 Anih nih ai thawh ve le, ” Europé ram tampi ah hin duhthimnak (choice) kan ngei rua kan ti nain, kan ngei taktak loh. Aruang cu zeibantuk party kan vote hna zong ah , a donghnak ahcun kehlei party  maw asi lo ah awrhlei party dik ah an tla thotho.  Keh le Awrh lawnglawng asi zungzal. Awrhlei party an chuak caan a kal le zeihlei hlah, Kehlei party an chuak caan a kal le zeihlei hlah. Ai thlengmi um loh. Duhthimnak kan ngeih mi hi, mah pahnih karlak lawng asi ko ati. Mah caah cun duhthimnak kan ngei loh ka ti phah” tiah ati.

Adang rum-mate pakhat he bia kan I ruah than. Anih le bang cu ruahnak phundang te a ngei. Mitha ngai te alo, bia hna aa ka ruahduh ngai, a ka komhduh ngai asinain bia kan van I ruah tak cu ramdang mi pakhat ka sinak in ka zoh tik ah ka caah tih a nung ngai tiin ka hmuh. Aa ka thawh I, “ thlennak taktak kan duh asi ahcun, extreme lawlaw party pawl hi kan vote hna ding asi. Atu ning te hin cun zeitik hmanhah kan I hlikphuak kho lai loh. Ka hngakchiat lio ahlan kum 10 hrawng ah,  khuachia party tiah ka ruahmi hna kha, atu cu tha tein khua ka ruat I, an rak chia loh, Media palh tu asi. Media nih an sualpalh nak lawng te a herh lo herh lo an chim le, kan rak I zumh caah asi. Atu cu anmah ka vote cang hna lai. Mipem an tamtuk, kan mah hmanh rian kan hmuh khawh lo lio ah, cun  ramdang in thilman deng  tete in an rak luhpi I kan ram chungah an zuar( import) le kan ram factory vial te nung kho lo in an tuah dih, a ri rai zong um awk si, cun  euro phaisa kan hman mi hrim kan miak nak pakhat hmanh um loh, mah ram phaisa te  ngeih I, phaisa rate tumkai hawih in chawhlehnak tuah hi kan caah a tha deuh saumau lai tiah ka ruah cang. Mah lawng ahcun thlennak taktak le atu lio harsat buainak in kan i hlikpuak kho lai” ati.

Atu lio cu Europe ram kip ah rian a har lio le economi duhning in a thancho khawh lo lio asi tik ah, Europe ramkip ah hin ramdang mi a rem lo mi party pawl kumkhat hnu kumkhat an lian chin tluahmah. Cu lio ahcun mipem le kan hung karh chin thluahmah hawi ai. Ai tong thiam law law khi asi. An chim theu mi cu, minung khuasak tintuknak le kan zatlang nun hi , economi leng kee cungah ai ngat an ti.

Minung pahnih te lawng he bia kai ruah. Asinain tu lio thil sining ahcun mah hna pahnih nih hin mitampi an ai awh. Atu lio Europe ah mitampi cu vote pek hi an huam setsai loh ti cu pakhat pa bia in a langh pinah, statistics zoh tik zongah hmuh khawh asi. Cu pinah extreme mi political party pawl  kumkhat hnu kumkhat mi nih an duh chin lengmang ti zong,  adang pakhat pa bia in a langh pinah, statistics zong nih tha tein na hlathlai huam ahcun  a langhter tho tho.

A pakhatnak pa bia nih cun atu lio cozah pawl an der thawmnak a langhter. Pahnih nak pa bia nih hin, zei hi dah caan sau ca le caan tawi caah atha mi si hnga? timi khuaruahnak a kan pek. Thil tampi cu nangmah le na chungkhar, nan buu, nan party  caah caan sau anguh mi thil tha asi sawk lai, asinain khua caah teh , rampi caah teh  caan sau ca atha lai maw? ti zong hi ruah lengmang awk asi hnga. Athatnak te in mi hi hlen thiam an si ko, sihmanhsehlaw caan nih a phuan than lai, ti cu kan philh ve lo awk asi. Caan sau ca atha mi khua ruah khawh I zuam.